ترفندهایی برای حذف فیدبک میکروفن

هیچ چیز مانند ایجاد فیدبک در یک سیستم اجرای زنده یا PA نمی تواند موجب آزار و هراس نوازنده شود. مهندس میکس هم در این شرایط احساس بدی پیدا می کند چرا که همه فکر می کنند او موجب چنین اتفاقی شده است.

مسلما هیچ یک از ما قصد نداریم به گوش مخاطب یا اسپیکرها آسیب برسانیم، اما چالش های کنترل کردن اسپیکرها در در محیطی که میکروفن های باز در آن وجود دارد می تواند پیچیده باشد. در ادامه بهترین راه ها برای به حداقل رساندن خطر ایجاد فیدبک را برای شما توضیح خواهیم داد، روش هایی که تمام افراد باید از آن آگاه باشند، چه افراد پشت کنسول و چه موزیسین های پشت میکروفن.

فیدبک چیست؟

فیدبک زمانی اتفاق می افتد که صدا بین اسپیکر و میکروفن چندین بار چرخش پیدا می کند و در نتیجه یک محدوده ی فرکانسی مشخص بوست می شود. این پدیده به این دلیل رخ می دهد که هیچ میکروفن یا اسپیکری در عمل پاسخگویی فرکانسی مطلقا یکدستی ندارد. اگر میکروفن یک پیک در فرکانس 6kHz داشته باشد، تا صدای واضح تری ایجاد کند، و اگر شما یک منحنی اکولایزری روی سیستم اسپیکر ایجاد کرده باشید، هر دوی این ها فرکانس های بالا را بوست می کنند. وقتی شما در میکروفن حرف می زنید، اسپیکرها صدا را در اتاق پخش می کنند و میکروفن این صدا را می شنود و دوباره آن را شدت می بخشد. از آنجایی که این صدا معمولا انعکاسی از یک سطح در سالن است، زمان آن نسبت به سیگنال اصلی عقب تر است، پس این پروسه چندین بار تکرار می شود.

از آنجایی که شدت این صدا در هر دوره افت شدیدی را تجربه می کند، معمولا مشکلی پیش نمی آید. اما اتاقی که شما در آن حضور دارید، بر اساس هندسه ای که دارد، برخی از فرکانس ها را برجسته تر می کند؛ به این ها “مُدهای اتاق” گفته می شود و بر اساس طول، ارتفاع و عرض اتاق ایجاد می شوند. هر چه شکل اتاق بیشتر شکل مکعبی داشته باشد، این افکت بیشتر اغراق می شود، چرا که هر بُعد در یک فرکانس مشخص انرژی فرکانسی را اضافه می کند و اگر تمام ابعاد اتاق هم اندازه باشند این فرکانس با صدای بلندی رزونانس پیدا می کند. اتاقی که عرض، ارتفاع و طول آن 5 متر باشد، فرکانس 35Hz و اکتاوهای آن یعنی 70Hz و 140Hz را در خود جمع می کند. این مشکل وقتی جدی می شود که مُدهای اتاق روی همان فرکانس هایی می افتد که در پاسخگویی فرکانسی اسپیکر و میکروفن برجسته هستند؛ در این حالت آن فرکانس چندین برابر افزایش شدت پیدا می کند و همان صدای ناهنجاری را ایجاد می کند که همه ی ما از آن بیزاریم.

چرا یک دسی بل پیشگیری بهتر از 16 دسی بل درمان است

بهترین کار این است که از وقوع فیدبک پیشگیری کنید. مسلما اسپیکرها نباید به سمت میکروفن ها باشند و همچنین نوازنده باید پشت سیستم اسپیکر اصلی حضور داشته باشد. اگر از یک سیستم کوچک استفاده می کنید و آن را پشت میکروفن ها قرار داده اید تا نوازنده صدای آن را بهتر بشنود، حتی پیش از روشن کردن میکروفن بدترین شرایط را برای خودتان رقم زده اید!
به علاوه، درک کاراکتر میکروفن ها می تواند تفاوت بزرگی را برای شما ایجاد کند. بیشتر افراد برای جلوگیری از فیدبک از کاراکتر جهت دار میکروفن بهره می برند. با یک میکروفن کاردیود احتمال وقوع فیدبک نسبت به یک میکروفن چند جهته کمتر است، چرا که میکروفن کاردیود نسبت به حرکت کردن شما از جلوی میکروفن حساسیت کمتری دارد. به خاطر داشته باشید که میکروفن های هایپر کاردیود و سوپر کاردیود مانند Shure Beta58A یا Sennheiser e 935 نسبت به یک میکروفن کاردیود عادی، روی صدای پشت میکروفن حساس تر هستند، پس برای استفاده روی استیج نمی توانند انتخاب مناسبی باشند.

تصویر شماره ۱: میکروفن Shure Beta 58A در قسمت پشت میکروفن نسبت به فرکانس های 1kHz و 500Hz حساسیت زیادی دارد.

با این حال یک میکروفن چند جهته نسبت به یک میکروفن کاردیود پاسخگویی فرکانسی یکدست تری دارد، پس اگر با در دست گرفتن سر میکروفن می خواهید میکروفن کاردیود را به یک میکروفن چند جهته تبدیل کنید در حقیقت احتمال وقوع فیدبک را افزایش می دهید. همچنین وقتی فیدبک ایجاد می شود اگر میکروفن از دهان وکالیست دور شود شرایط بدتر می شود، چرا که صدابردار باید گِین بیشتری اعمال کند تا level را متعادل نگه دارد. اگر نوازنده ها نسبت به تکنیک های استفاده از میکروفن آگاهی داشته باشند شرایط خیلی بهتر خواهد شد.
متاسفانه، فیزیک را نمی توان تغییر داد. تمام میکروفن های روی استیج از تمام صداهای روی استیج سیگنال می گیرند. سورس صدایی که دورتر از میکروفن باشد، ولوم کمتری دارد، اما این صدا همچنین کمی دیلی می گیرد که مقدار آن تقریبا یک میلی ثانیه به ازای هر سی سانتی متر است. اگر دو وکالیست دارید که کنار یکدیگر قرار گرفته اند، میکروفن هایشان بهتر است فاصله ای 45 سانتی متری داشته باشند. در این حالت هر دو میکروفن صدای هردو وکالیست را دریافت می کنند اما هر کدام با یک اختلاف زمانی متفاوت. با وجود این که وکالیستی که دورتر از میکروفن است ولوم پایین تری خواهد داشت، اما این دیلی کوتاه باعث می شود comb filtering اتفاق بیفتد که باعث می شود پاسخگویی فرکانسی الگوی ثابتی نداشته باشد. این یعنی هرچه میکروفن های باز بیشتری روی استیج داشته باشید، احتمال ایجاد شدن فیدبک افزایش پیدا می کند و نزدیک کردن این میکروفن ها به یکدیگر شرایط را بدتر می کند.
راه برطرف کردن این مشکل، mute کردن میکروفن های بلا استفاده و دور کردن میکروفن ها از همدیگر تا حد ممکن است. به یاد داشته باشید که قانون مربع معکوس به ما توضیح می دهد که دو برابر کردن فاصله بین یک سورس صدا و یک گیرنده موجب می شود level به اندازه ی 6 دسی بل کاهش پیدا کند و این مقدار بسیار زیاد است! سعی کنید نهایت بهره را از این قاعده ببرید. اگر دو میکروفن دارید که 45 سانتی متر از یکدیگر فاصله دارند، درز صدای هر کدام از سورس ها در میکروفن دیگر و کامب فیلترینگی که ایجاد می شود به مقدار 6 دسی بل کاهش پیدا خواهد کرد و به این ترتیب احتمال وقوع فیدبک کاهش پیدا می کند.
در آخر به خاطر داشته باشید که تمام میکروفن های جهت دار افکت مجاورت (proximity effect) ایجاد می کنند. این موضوع باعث می شود وقتی شما میکروفن را زیادی به سورس صدا نزدیک می کنید، پاسخگویی فرکانس های بیس حدود 10 تا 15 دسی بل خروجی بیشتری داشته باشد. اگر وکالیست شما کاملا به میکروفنی مانند Neumann KMS 104 یا DPA 2028 نزدیک شده و شما در اتاقی در ابعاد 6 متر در 6 متر هستید، سیستم شما انرژی زیادی را در حدود فرکانس 100Hz انباشت کرده است و چنین چیزی به راحتی می تواند از کنترل خارج شود. استفاده از فیلترهای highpass روی کنسول یا میکروفن می تواند به کنترل کردن این انرژی کمک کند و ریسک فیدبک را محدود کند.

تصویر شماره ۲: می توانید مشاهده کنید که میکروفن Neumann KMS104 وقتی کاملا به سورس نزدیک باشد، 12 دسی بل خروجی بیشتری در فرکانس 100Hz دارد.

جلوگیری از ایجاد فیدبک در اتاق

اگر اتاق شما انرژی زیادی را روی هم انباشت کند وقتی به تنظیماتی که روی اکولایزرها انجام داده اید نگاه کنید متوجه خواهید شد که فرکانس های مشابهی را روی تمام کانال ها کات کرده اید! شاید وقت آن باشد که از ایجاد فیدبک در اتاقتان جلوگیری کنید. برای این کار می توانید از یک فرد متخصص بخواهید که برای رفع این مشکل اتاقتان را بهینه کند، یا این که از پردازنده ای مانند dbx DriveRack 260 استفاده کنید که اتاق شما را بهینه کرده و به صورت اتوماتیک از ایجاد فیدبک جلوگیری می کند.
انجام این پروسه ساده است و شما خودتان هم می توانید آن را انجام دهید. بیشتر کنسول ها دیجیتال دارای RTA هستند که به شما اجازه می دهد پاسخگویی صدای ورودی را مشاهده کنید. اگر چنین کنسولی را به همراه یک اکولایزر پاراگرافیک یا گرافیکی روی خروجی کنسول دسترسی دارید می توانید همین حالا پروسه را شروع کنید.
کار را با فرستادن پینک نویز به اسپیکرها آغاز کنید. اگر وسیله ای برای تولید پینک نویز ندارید می توانید فایل آن را از طریق لینک زیر دانلود کنید:

https://www.audiocheck.net/testtones_pinknoise.php

یک میکروفن سنجش ساده مانند PreSonus PRM1 را در محلی که خودتان معمولا در آن قرار می نشینید قرار دهید و آن را به یکی از کانال های کنسول متصل کنید، بدون هیچ اکولایزری، سپس نگاهی به RTA روی کانالی به میکروفن اختصاص یافته داشته باشید. پینک نویز توزیع برابر و یکدستی از انرژی است، پس اگر در پاسخگویی فرکانسی دیدید محدوده ای از فرکانس های برآمده شده، آن محدوده ی فرکانسی به شما نشان می دهد اتاق شما در کدام محدوده انرژی ها را انباشت و ایجاد رزونانس می کند. مثلا اگر این برآمدگی در حدود فرکانس 300Hz بود، با استفاده از graphic EQ به مقدار سه دسی بل آن محدوده را کاهش دهید. توجه داشته باشید اگر در پاسخگویی فرکانسی حفره هایی را مشاهده کردید، نمی توانید با استفاده از اکولایزر آن فرکانس ها را افزایش دهید چرا که این فرورفتگی ها هم به واسطه ی هندسه ی اتاق بوجود آمده اند. اضافه کردن اکولایزر خروج هم کمکی نخواهد کرد. در این مرحله شما باید اسپیکرها را جابجا کنید، که البته چگونگی انجام آن مقاله ی دیگری را می طلبد!
وقتی این پروسه را انجام دادید، می توانید از به وجود آمدن فیدبک در اتاق جلوگیری کنید. پینک نویز را قطع کنید و تمام میکروفن های روی کنسول را باز بگذارید. فیدر اصلی را به آرامی بالا ببرید، تا جایی که سیستم شروع به ایجاد فیدبک کند. آن فرکانس روی RTA متمایز خواهد شد و شما می توانید آن فرکانس را با استفاده از اکولایزر خروجی کاهش دهید. اگر روی کنسول تان RTA ندارید، می توانید یک RTA را دانلود و روی گوشی موبایل نصب کنید. همچنین می توانید نُتی که ایجاد فیدبک می کند را، در حالی که گوشی موبایل روی جلی دهانتان گرفته اید، بخوانید و به وسیله ی RTA ببینید این نُت مربوط به چه فرکانسی است؛ پس اگر می خواهید در حین اجرای زنده چنین فیدبکی ایجاد نشود آن نُت را نخوانید. این پروسه را تا جایی که لازم می بینید ادامه دهید.

حذف فیدبک اتوماتیک

بعضی از شرکت های تولید نرم افزار محدود سازی فیدبک را برای کاربران آسان کرده اند. میکسری مانند QSC TouchMix series هم بهینه ساز اتاق اتوماتیک را به شما ارائه می دهد و هم مجموعه ای از فیلترهایی که به صورت اتوماتیک فیدبک را حذف می کنند. اجرای این نوع محدود سازی فیدبک بسیار ساده است؛ شما زمانی که فیدبک را بشنوید می توانید با فشار دادن یک دکمه کاری کنید که نرم افزار محدوده ی فرکانسی مشکل ساز را پیدا و سپس حذف کند.

تصویر شماره ۳: تمام میکسرهای Touchmix دارای هشت کانال با فیلترهای فیدبک اتوماتیک هستند.